Bir sportif faaliyet esnasında vücudun tamamının veya bir bölümünün, dokuların karşılayamayacağı bir dirençle karşılaşması sonucu, dokuların dayanıklılık sınırını aşılmasıyla ortaya çıkan hasarlara spor yaralanmaları denir.

Bu yaralanmaların oluşmasındaki riski artıran nedenler kişiye ve çevreye bağlı olmak üzere iki ana gruba ayrılabilir. Kişiye bağlı nedenler arasında sporcunun yaşı ve cinsiyeti, kişinin seçilen spor dalına uygun olmayan beden yapısı veya fiziksel eksiklikleri (kas zayıflığı,eklem kısıtlılığı vb.), psikolojik faktörler (risk kabullenme, aşırı motivasyon vb.), geçirilmiş ve tam tedavi edilmemiş sakatlıklar, yetersiz antrenman veya aşırı yüklenme sayılabilir.

Çevreye bağlı nedenlere örnek olarak da kötü zemin ve hava koşulları, kalitesiz veya uygun olmayan sportif malzeme kullanımı, kurallara uymama, kötü antrenman programı ve sağlık ekibiyle koordinasyon eksikliği söylenebilir.

Yapılan sporun tipi de belli başlı sakatlıkların oluşumuna zemin hazırlar. Örneğin, koşarken aniden durma, yana dönme, zıplayıp yere düşme, ani dönüşler ve pivot hareketleri gerektiren futbol ve basketbol gibi sporlarda adale, tendon ve bağ yırtıkları daha sık oluşabilir.

Koşucularda bedeni aşırı kullanım problemleri ve adalede kronik yorgunluklar ön plana çıkarken hentbol gibi sporlarda daha çok omuzla ilgili sakatlıklar görülebilir. Kısa zamanda ve mesafede kuvvet ihtiyacı olan sporlarda ise tendon kopmaları ve adale yırtıkları meydana gelebilir.

Adale ve tendon sakatlıklarının, 40 yaşının üstündekilerde veya spora belli bir süre ara verdikten sonra tekrar başlayan kişilerde ortaya çıkma riski ve sıklığı daha yüksektir. Bu sakatlıkların başında parmak ucuna kalkmamızı sağlayan aşil tendonu kopması gelmektedir. Bu sakatlıklardan korunmak için yaşa ve sağlık durumuna uygun spor dalları tercih edilmelidir. Özellikle daha önce spor yapılmış ve bir süre ara verilmişse tekrar başlamadan önce bir süre hazırlık dönemine girilmesinde fayda vardır.

Bağ yaralanmaları özellikle diz ve ayak bileği gibi büyük eklemlerde daha fazla görülmektedir. Diz ekleminde de en sık karşılaştığımız bağ yırtığı “Ön çapraz bağ yırtığı”dır. Bu bölge dikiş tutmadığı gibi kendi kendini de tedavi edememektedir. Bu yüzden ameliyatla doku nakli zorunludur. Bağ yaralanmalarından korunmak için spora başlamadan önce mutlaka ısınma hareketleri yapmak böylece bağa gelen yükü azaltmak gerekir. Ayrıca zeminin de yapılan spora uygun olması oldukça önemlidir.

Menisküs yırtıkları da dizle ilgili görülen yaralanmaların başında gelmektedir. Menisküsler kıkırdak yapıda olan ve dizin eklem yüzeylerinin birbirleriyle uyumunu sağlayan yapılardır. Gençlerde spor yaparken olan yırtıklara “Travmatik yırtıklar” denir. 40 yaşından sonra ise spor esnasında olmasa dahi aşınma yırtıkları meydana gelebilir. Genç yaşlardaki yırtıklarda dikiş atılarak menisküs dokusu korunmaya çalışılırken dikiş atılamayacak tiptekilere ve ileri yaştaki hastaların yırtıklarına hasarlı menisküsün kısmi çıkartılması işlemi uygulanır.

Sakatlıkların oluşumunu önlemek için çalışma öncesindeki ısınma hareketleri gibi sonrasında yapılacak olan soğuma antremanları da oldukça önemlidir. Özellikle stretch (germe) egzersizlerine büyük önem verilmelidir.

Çalışma temposu her zaman çok yavaş bir şekilde artırılmalı, eğer bir zedelenme olursa bu ağrı ile çalışmaya devam edilmemelidir. Aksi takdirde basitçe tedavi edilebilecek bir durum dahi tedavi edilemez bir hal alabilir hatta ameliyat zorunlu hale gelebilir.

Sporcuların periyodik sağlık kontrollerinin yapılması da sakatlıkların önlenmesinde oldukça önemlidir. Bu kontroller ile sezon başında sporcunun mevcut durumu ortaya konulabilir, eksiklikleri belirlenebilir ve o eksikliklerin giderilmesi için gerekli önlemler alınabilir.

Sağlıklı yaşamın mutlak gerekliliği olan spor, bilinçle ve uygun şartlarda yapıldığı zaman oluşabilecek sakatlıklar en aza indirilebildiği gibi kişinin bu spordan alacağı verim de en üst düzeye taşınabilir. Herkese sporunu keyifle yaptığı sağlıklı günler dilerim.

Op. Dr. Barış PEKER
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı

Randevu İçin Bize Ulaşın:

Telefon Hattı: 0392 444 3548 (ELIT)

İletişim Formu: https://www.elitenicosia.com/iletisim/